رواياتِ توضيح دهنده فقرِ ستودنى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : براى مؤمن ، فقر بهتر از توانگرى است ، جز اين كه عيال بسيار داشته و به مصيبتِ گران تن داده باشد .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هَلا كه بسا آدميان در دنيا نيكوخوراك و لطيف پوشند و در روز قيامت ، گرسنه و برهنه اند . هَلا كه بسيار آدميان در دنيا گرسنه و برهنه اند و در روز قيامت ، نيكو خوراك و لطيف پوش .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : اى جماعت مستمندان! خوش دل باشيد و رضايت و خوش دلى تان را نزد خدا اظهار كنيد تا وى شما را بر فقرتان پاداش دهد ؛ كه اگر چنين نكنيد ، پاداشى برايتان نيست .

امام على عليه السلام : هر كس سلامت را دوست مى دارد ، فقر را برگزيند و هر كه آسايش را خوش مى دارد ، زهد در دنيا را اختيار كند .

امام على عليه السلام : بَسا فقر كه به توانگرى جاودان انجامد و بسا توانگرى كه فقرِ هميشگى بر جاى نهد .

امام على عليه السلام : چه بسا توانگر كه از او بى نيازى جُسته مى شود ؛ و چه بسا فقير كه به او نياز آورده مى شود .

امام على عليه السلام : فقر ناگوار زيباتر از توانگرى رسواگر است .

امام على عليه السلام : فقير خرسند از دام هاى ابليس مى رهد ؛ امّا توانگر در آن گرفتار مى شود .

امام على عليه السلام : صبر ورزيدنِ شكوهمندانه بر فقر ، زيباتر از توانگرىِ خوار گونه است .

امام على عليه السلام : پيشه ورىِ پاكدامنانه بهتر از توانگرىِ زشت كارانه است .

امام على عليه السلام : تنگدستىِ انسان بزرگوار نيكوتر از توانگرىِ فرد خسيس و فرومايه .

امام على عليه السلام ـ خطاب به جابر بن عبد اللّه انصارى ـ : اى جابر! مايه استوارى دين و دنيا چهار است : عالمى كه به علم خويش عمل كند ؛ نادانى كه از آموختن سر باز نزند ؛ بخشنده اى كه در احسان بخل نورزد ؛ و فقيرى كه آخرتش را به دنيايش نفروشد . . . و هر گاه توانگر در احسان بخل ورزد ، فقير آخرتش را به دنيايش مى فروشد .

امام على عليه السلام : هر آينه خداى ـ تعالى ـ را از رهگذر فقر ، كيفرها و پاداش هايى است ؛ از نشانه هاى فقرِ پاداشى چنين است: خُلق فقير نيكو گردد ؛ در عين فقر ، از پروردگارش فرمان بَرَد ؛ از حال خود شكوه نكند ؛ و خداى ـ تعالى ـ را بر فقر خويش سپاس گويد . و از نشانه هاى فقرِ كيفرى چنين است: خُلق فقير زشت گردد ؛ با فرمان نبردن از پروردگارش او را سركشى كند ؛ فراوان شكوه كند ؛ و از قضاى خداوند خشمناك باشد .

تاريخ دمشق از محمّد بن يزيد مبرّد: به حسن بن على عليه السلام گفته شد: «ابوذر مى گويد: "براى من فقر دوست داشتنى تر از توانگرى و بيمارى محبوب تر از تندرستى است"»
فرمود: «خداى ابوذر را رحمت كند ؛ امّا من مى گويم : «هر كس بر آن چه خداوند به نيكى برايش گُزيده ، توكّل كند ، ديگر آرزو ندارد كه در حالى جز آن چه خداى ـ تعالى ـ برايش پيش آورده ، به سر بَرَد ؛ و بدين سان مى توان خشنودى از پيشامدِ قضا را دريافت .

معاني الأخبار از فضيل بن يسار از امام باقر عليه السلام : «هيچ يك از شما به حقيقت ايمان دست نمى يابد ، مگر اين كه در وى سه ويژگى باشد : مرگ برايش دوست داشتنى تر از زندگى باشد ؛ و فقر محبوب تر از توانگرى ؛ و بيمارى خواستنى تر از تندرستى» . گفتيم: «چه كسى چنين است؟» فرمود: «همه شما»
سپس فرمود : «كدام يك براى هر يك از شما دوست داشتنى تر است ؛ مرگ با دوستىِ ما يا زندگى با دشمنىِ ما؟» گفتم: «به خداى سوگند! براى ما محبوب تر است كه در دوستىِ شما بميريم» . فرمود: «و همچنين است فقر و توانگرى ؛ و بيمارى و تندرستى؟» گفتم: «به خدا سوگند! چنين است» .

الكافى از شعيب عقرقوفى: به امام صادق عليه السلام گفتم : «از ابوذر نقل مى شود كه مى گفت : "سه چيز را مردم دشمن مى شمارند و من دوست مى دارم : مرگ و فقر و بلا"»
فرمود : «چنان نيست كه روايت مى كنند . جز اين نيست كه مراد او چنين بوده : "مرگ در حال بندگى خدا براى من دوست داشتنى تر است از زندگى در حال نافرمانى خدا ؛ و بلا ديدن در بندگى خدا برايم محبوب تر است از تندرستى در نافرمانى خدا ؛ و فقر در بندگى خدا نزد من گرامى تر است از توانگرى در حال نافرمانى خدا"» .

رجال الكشيّ از محمّد بن حسن بن ميمون: «به امام عسكرى عليه السلام نامه نوشتم و از فقر به او شكايت بردم . آن گاه ، با خود گفتم: مگر نه اين است كه امام صادق عليه السلام فرموده است: "فقر ، همراه ما ، بهتر است از توانگرى ، همراهِ دشمنِ ما ؛ و كشته شدن ، همراه ما ، برتر است از زندگى ، همراه دشمن ما"؟»
پاسخ چنين باز آمد : «همانا هرگاه گناهان دوستان ما انبوه مى شود ، خداوند با [مبتلا كردنِ ايشان به] فقر ، گناهانشان را مى كاهد و از [جُرم هاى ]بسيار درمى گذرد . همچنان كه با خود نجوا كرده اى: فقر ، همراه ما ، بهتر است از توانگرى ، همراهِ دشمنِ ما» .

الاختصاص ـ از پندهاى لقمان به فرزندش ـ : جانِ پسر! فقر بهتر است از آن كه ستم و سركشى كنى .

امام على عليه السلام ـ در ديوان منسوب به او ـ : نَفْس آدمى از اين كه فقير شود ، بى تابى مى كند ؛ /
امّا فقر بهتر است از توانگرى اى كه او را به سركشى وا دارد .