میزان الحکمه ج3

نگهبانى از پيامبر

اجل، بهترين نگهبان است

آزادى و آزادگى

همه مردم آزادند

آزاده هميشه آزاده است

خوى آزاد مرد

آنچه آزادگى مى آورد

به جا آوردن شرايط آزادگى

كشته شدن در راه آزادى

گوناگون

آزمندى

آزمند

آزمند، خوار است

آزمند، محروم است

آزمند، نيازمند است

آزمند، بدبخت است

سيرى نا پذيرى آزمند

آزمندى، روزى را زياد نمى كند

تفسير آزمندى

ريشه آزمندى

عوامل باز دارنده آزمندى

آزمندى انسان نسبت به هر آنچهاز او باز دارند

آنچه آزمندى در آن شايسته است

شغل و پيشه

دورى كردن از حرامها

دعوت عقل به دورى كردن از حرامها

حرام كردن زشت كارى ها و نا پاكى هاو بى نيازى به آنها

حرام خوارى

ثواب كسى كه توانايى ارتكاب حرامىرا داشته باشد و آن را انجام ندهد

حزب خدا

حزب شيطان

هر حزبى به آنچه نزد آنهاست،شـادمانند

دور انديشى

عاقبت انديشى

دور انديشى و تصميم گيرى

تفسير دور انديشى

دور انديش

دور انديش ترين مردم

گوناگون

اندوه

عوامل اندوه زا

2 ـ يقين نيكو

3 ـ تكيه بر تقدير

4 ـ خشنودى به قضاء الهى

5 ـ شناخت دنيا و تدبير هنگامروبرو شدن با آن

6 ـ خوردن انگور

7 ـ نظافت لباس

8 ـ شستن سر

9 ـ يارى جستن از خدا

غم و شادى با هم هستند

گره هر اندوهى گشوده مى شودجز اندوه دوزخيان

علت شادى و اندوهى كه بهظاهر دليل ندارند

اندوه پسنديده

حسابرسى

تشويق به محاسبه نفس

به حساب خود برسيد پيش از آن كهبه حسابتان برسند

ضرورت محاسبه هر روز نفْس

سخت گيرى در محاسبه نفْس

چگونگى حسابرسى

ثمره محاسبه نفْس

نخستين چيزى كه از انسان دربارهآن سؤال مى شود

آنچه مورد بازخواست قرار نمى گيرد

آنچه مورد بازخواست قرار مى گيرد

آنچه حسابرسى روز رستاخيز راآسان مى سازد

گروههاى مردم در حسابرسى

حسابرسى سخت و شديد

كسانى كه آسان حسابرسى مى شوند

كسانى كه بدون حسابرسى بهبهشت مى روند

كسانى كه بدون حسابرسى به دوزخمى روند

سريعترين حسابرس

حسد

حسود

ناراحتى حسود از نعمتهاى خدا

حسود

هر صاحب نعمتى محسود است

حسادت و ايمان

حسادت و كفر

زيانهاى جسمانى حسادت

حسادت و تقدير

نشانه حسود

در موقع احساس حسد چه بايد كرد؟

حسادت پسنديده

آن كه بيش از همه افسوس خورد

نيكى

تأثير نيكى، پس از بدى

چند برابر شدن نيكيها

بهترين كارهاى نيك

خوشحال شدن از كار خوب

فضيلتِ نيكى كردن

نيكوكارى و محبّت

با احسان، دلها به دست آيد

خوبى كردن به كسى كه بدىكرده است

نيكوكار

خداوند با نيكوكاران است

تفسير نيكوكارى

هر كه نيكى كند به خود كرده است

ثمرات نيكوكارى در دنيانتيجه نيكوكارى مشركان

نمك نشناسى

گوناگون

نعمتِ حافظه

حفظ كردن در خُردسالى

آنچه حافظه را زياد مى كند

كينه توزى

كينه توز

كينه در دل مؤمن نمى پايد

آنچه كينه مى آورد

آنچه كينه را مى برد

نهى از كوچك شمردن مردم

بر حذر داشتن از تحقير مؤمن

حـقّ

حقّ، باطل را درهم مى كوبد

حقّ و عزّت

سنگينى حقّ

تحمّل كردن حقّ

لزوم حقّ گويى هر چند به زيان خود

گفتن حقّ در حال خشنودى و خشم

حقّ گويى در برابر پيشواى ستمگر

سخنى حقّ براى هدفى باطل

حقّ پذيرى

دريا دلى در پذيرش حقّ

روى گرداندن از حقّكسى كه حقّ سودش ندهد باطلزيانش رساند

معيار شناخت حقّ

عمّار با حقّ است

بوقلمون صفت

حقّ دو جانبه است

گوناگون

حقوق خداوند متعال

حقوق مردم نسبت به يكديگر

مقدّم داشتن حقوق مردم

مهمترين حقوق

حقوق برادران

حقوق مؤمنان بر يكديگر

كمترين حقّ مؤمن بر برادرش

لزوم حقّ شناسى متقابل

بر خود حقوق واجب نكنيد

احتكار

محتكر

آن كه چهل روز احتكار كند

فضيلتِ حكمت

فضيلتِ حكيم

حكمت، گمشده مؤمن است

كارهايى كه برازنده حكيم نيست

تفسير حكمت

سرآمد حكمت

آنچه حكمت مى آورد

موانع كسب حكمت

كسى كه از حكمت بهره اى نمى برد

آثار حكمت

مراقبت از حكمت

حكمتهاى تازه و دلنشين

حكمت لقمان

نهى از سوگند خوردنبه خداوند سبحان

پرهيز از سوگند دروغ

پيامدهاى سوگند دروغ

كسانى كه شكستن سوگندشان گناهو كفّاره ندارد

نحوه سوگند دادن ستمگر

كسى كه به دروغ بگويد:«خدا مى داند»

خوردنِ حلال

دشوارى به دست آوردن مال حلال

استفاده از مال مؤمن، جز با رضايتاو حلال نيست

بُردبارى

تمرين بردبارى

فضيلتِ بردبار

آنچه بردبارى مى آورد

ثمرات بردبارى

تفسير بردبارى

بردبارى و دانش

بردبارى هنگام خشم

بردبارترين مردم

آفت بردبارى

بردبارى خداوند سبحان

گوناگون

ستايش از آنِ خداست

ستودن خدا در همه حال

نكوهش حماقت

صفات احمق

همنشينى با احمق

درمان احمق

احمق ترين آدمها

جواب احمق

گوناگون

حمّام

نياز

بر آوردن نيازها

محبوبترين مردم نزد خدا مفيدترينآنها براى مردم است

گام برداشتن براى رفع حاجت مؤمن

برآوردن حاجت مؤمن

برآوردن حاجت مؤمن، برتراز حجّ است

كسى كه از برآوردن نياز برادرخود امتناع كند

كسى كه خود را از دسترس مؤمننيازمند دور نگه دارد

كسى كه برادر مؤمن خود را بپوشاند

شتاب در برآوردن نيازها

آداب حاجت خواهى

حاجت خواهى از نو كيسه

نيازمند شدن به بدان

براى دين خود احتياط كن

چاره

زندگى

آب و زندگى

بهتر از زندگى

زندگى حقيقى

انواع زندگى

حقوق حيوانات

زدن حيوانات

ثواب مهربانى با حيوانات

كيفر آزار دادن حيوانات

آنچه به هنگام ذبح[ حيوانات]شايسته است

به ناحقّ كشتن حيوانات

نهى از به جان هم انداختن حيوانات

فضيلت شرم

شرم سر آمد مكارم اخلاق است

پيامدهاى شرم

شرم و ايمان

شرم نكوهيده

حياى خردمندانه و حياى نابخردانه

نتيجه بى شرمى

آدم بى شرم از هيچ كارى ابا ندارد

شرم داشتن از خدا

حيا كردن از دو فرشته همراه آدمى

شرم حقيقى

اوج حيا

گوناگون

فرجام

ملاك كار، فرجام آن است

موجبات نيك فرجامى

موجبات بد فرجامى

مصرف مواد مخدر

خدمت كردن

قاسطين ، ناكثين ، مارقين

ناكثين

مارقين

خبر دادن پيامبر صلى الله عليه و آله از دو حَكَم

احتجاج امام در موضوع دو حَكَم

خبر دادن امام از سرنوشت خوارج

علّت نامگذارى خوارج به حروريّه

كشته شدن عبد اللّه بن خَبّاب

نظر امام درباره قاتلان ابن خبّاب

پس از كشته شدن خوارج

نهى امام از كشتن خوارجبعد از ايشان

نهى از جنگيدن با خوارج در صورتىكه با فرمانرواى ستمگر مخالفت كنند

آنان كه خود را به زيان افكنده اند

زيانكاران

زيان كارى در دنيا و آخرت

زيان كارترين ها

فضيلت خشوع

صفات خاشعان

خشوع، زيور اولياست

خاشع نمايى منافقانه

مشاجره

آغازگرى با «بسم اللّه الرحمن الرحيم»

حمد خدا گفتن و درود فرستادنبر رسول خدا

آشكار سخن گفتن

درستى در گفتار

اشاره در آن جا كه صراحت بدانروا نباشد

مراعات شايستگى مخاطب

مراعات توان مخاطب

مراعات شادابى مخاطب

مراعات مقتضاى حال

مراعات ترتيب اهمّيت

رعايت اختصار

خطّ و خوشنويسى

فضيلت اخلاص

دشوارى اخلاص

كافى بودن كار اندك مخلصانه

فضيلت مخلص

اخلاص موسى عليه السلام

نقش اخلاص در پذيرفته شدن اعمال

انسان بى اخلاص

دين خالص

علامت مخلص

حقيقت اخلاص

آنچه اخلاص مى آورد

موانع اخلاص

آثار اخلاص

ميان اخلاص و ريا

مردم امّتى واحد بودند

تشويق به دور افكندن اختلاف

پيامدهاى اختلاف

اختلاف، كيفرى الهى است

معناى «اختلاف امت من رحمت است»

معناى «اختلاف اصحاب منرحمت است»

معناى جماعت و جدايى

علّت تفرقه و جدايى

جانشين خدا

منشأ آفرينش

نخستين آفريده خداوند سبحان

آفرينش جهان

آفرينش آسمانها

هفت آسمان

آفرينش آسمانها و زمين درشش روز

آسمان دنيا

ستون آسمان

عرش و كرسى

عظمت آفرينشِ پنهان از ديد ما

خصوصيت عالم برين

عالَمها

زيبايى آفرينش

دعوت عقل به دفع ضرر احتمالى

ناتوانى خردها از انكار خدا

هر پديده متّكى به غير، معلول است

دليل بر حدوث اجسام چيست؟

دليل نخست بر اثبات وجود خداشناخت فطرى (1)

دليل دوم بر اثبات وجود خداشناخت فطرى (2)

دليل سوم بر اثبات وجود خداقانون عليّت

نشانه ها

آفرينش انسان از خاك

صورتگرى در زهد آنها

آفرينش جفتها

جفت بودن اشياء

روزى و خداشناسى

تعيين حدّ و اندازه اشياء

تعليم انسانتنوع زبانها و رنگها

پوشاك ، سايه ها ، خانه ها

خواب

گردش شب و روز

آفرينش زمين

آفرينش كوهها

رام كردن درياها

فرستادن بادها

آفرينش خورشيد و ماه

آفرينش آسمانها

بر هم زدن تصميمها و در هم شكستن خواسته ها

طبيعت و نسبت دادن آفرينش به آن

خداشناسى حيوانات

علت انكار خدا

اهميت اخلاق

خوش خويى

پيامدهاى خوش خويى

بهترين چيز در ترازوى اعمال

شكوه و عظمت اخلاق پيامبر صلى الله عليه و آله

خوش خويى و كمال دين

تشويق به كسب مكارم اخلاق

معناى حُسن خلق

تفسير مكارم اخلاق

تشخيص خويها از يكديگر

ارزش اخلاق

دشوارى تحصيل مكارم

بهترين مكارم اخلاق

انتخاب خويهاى نيك

پيامدهاى خوش خويى

پيامدهاى بد خويى

فرجام بد خويى

موجبات بد خويى

تفسير خويهاى نكوهيده

برترين خويها

زيباترين خصلتها

همبستگى سجاياى اخلاقى

شراب

شراب، مادر زشت كاريها

نهى از نشستن بر سفره هاى شراب

علّت تحريم شراب

عاقبت شرابخوارى

نحوه رفتار با شراب خوار

چگونگى محشور شدن شراب خوار

تشويق به ترك شرابخوارى هرچندبه خاطر غير خدا

حرام بودن هر آنچه تأثير شرابداشته باشد

خُمس

فضيلت گمنامى و آثار آن

ترس [از خدا]

از خدا چنان بترس كه گويىاو را مى بينى

خدا ترسى به اندازه خدا شناسى است

مؤمن ميان دو ترس به سر مى برد

مؤمن در بيم و اميد به سر مى برد

نشانه هاى خدا ترس

تفسير ترس

ثمرات ترس

هركه از خدا بترسد، همه چيزاز او بترسد

نقش خدا ترسى در ايمنى

انواع ترس

بر حذر داشتن از ترسيدن از غير خدا

آن جا كه نبايد ترسيد

از مكر خدا نبايد ايمن بود

برحذر داشتن از گستاخى

رفتار مناسب در هنگام ترساز چيزى

گوناگون

خيانت

نهى از خيانت كردن، حتّىبه خيانتكار

تفسير خيانت و خائن

اوج خيانت

گوناگون

خوبى

آسانى و دشوارى كار خوب

مجمع خوبيها

عوامل رسيدن به خير دنيا و آخرت

تفسير خوبى

هرگاه خداوند خوبى بنده اى رابخواهد

هرگاه خداوند خوبى مردمىرا بخواهد

هرگاه خداوند خوبىِ خانواده اىرا بخواهد

تشويق به تعجيل در كارهاى خوب

معناى خوبى در موارد مختلف

بهترين مردمان

بهترين مؤمنان

بهترين كار

كار خوبِ اندك را نبايد كوچك شمرد

جز اينان خير نبينند

بهترين اخلاق

آن كه به خيرش اميدى نيست

معيار خوبى و بدى

صفات اهل خير

برتر از خوبى

دروازه هاى خوبى

ارزش راهنمايى كردن به كار خوب

برگزيده هاى خداوند

طلب خير از خدا

طلب خير با دعا

طلب خير با قرآن

طلب خير با نماز

خيّاطى

خيّاط خيانتكار