نفْسِ ملامتگر (وجدان بيدار)

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در سفارش خود به ابن مسعود ـ فرمود : اى پسر مسعود! كارهاى شايسته و نيك بسيار به جاى آر؛ زيرا نيكوكار و بدكار هر دو پشيمان مى شوند. نيكوكار مى گويد : كاش خوبى هاى بيشترى انجام مى دادم و بدكار مى گويد : كوتاهى كردم. مؤيد اين مطلب، سخن خداى متعال است كه مى فرمايد : «و سوگند به نفس ملامتگر».

الدرّ المنثور : ابن عبّاس ـ درباره آيه «بالنّفس اللوّامة» ـ گفت : يعنى نفْسى كه نسبت به خوبى و بدى ملامت مى كند و مى گويد : كاش چنين و چنان مى كردم.

الدرّ المنثور : ابن عباس ـ در همين باره ـ مى گويد : نفْسى كه بر آنچه از دست رفته افسوس مى خورد و براى آن ملامت مى كند.