مقدمه

قالَ اللّهُ تَبارَكَ وَتَعالى:
وَاعْبُدُوا اللّهَ وَلاتُشْرِكُوا بِهِ شَيْئا وَبِالْوالِدَيْنِ اِحْسانا وَ بِذِى الْقُرْبى وَالْيَتامى وَالْمَساكينِ وَالْجارِ ذِى الْقُرْبى وَالْجارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبيلِ وَما مَلَكَتْ اَيْمانُكُمْ اِنَّ اللّهَ لايُحِبُّ مَنْ كانَ مُخْتالا فَخُورا.
خداوند تبارك و تعالى مى فرمايد:
خدا را پرستش كنيد و نسبت به او شرك نورزيد، و به پدر و مادر و خويشاوندان و يتيمان و افراد مسكين و همسايگان دور و نزديك و دوست و رهگذر و غلام و كنيز نيكى كنيد، كه خداوند انسان خود خواه و فخرفروش را دوست ندارد.


يكى از امتيازات اسلام بر ساير اديان ومكاتب اين است كه به علاقه و محبت و همبستگى بين انسانها اهميت زيادى داده و سعى نموده تا بين آنان رابطه عاطفى قوى برقرار كند، و زندگى و برخورد آنها توأم به مهر و عطوفت متقابل باشد.
شايد يكى از حكمتهاى مهمى كه همه انسانها از يك پدر و مادر متولّد شده اند همين باشد كه انسانها نسبت به همديگر احساس يگانگى و خويشاوندى و برادرى نمايند.
وقتى در دستورات و قوانين اسلام دقّت كنيم مى بينيم آنچه كه وجودش سبب ازدياد محبّت و علاقه بين اقشار مختلف مردم بوده و هست، اسلام آن را بصورت واجب يا مستحبّ سفارش كرده و در مورد آن تأكيد نموده است، مانند:
برخورد خوب با انسانها، نيكى به پدر و مادر نيكى به فرزندان، برآوردن نيازهاى مردم و يارى آنها، معاشرت خوب با همسايگان و ضعيفان و بى سرپرستان و يتيمان ... كه نمونه اى از آنها را در اين جزوه خواهيد خواند. و آنچه را كه موجب جدائى و از بين رفتن علاقه و ايجاد كينه و بدبينى مى شود، نهى كرده و مردم را از نزديك شدن به آنها شديدا برحذر داشته است مانند تهمت، غيبت، دروغگوئى، سخن چينى، نفاق و...
نقش محبّت و علاقه انسانها به همديگر چيزى نيست كه قابل انكار باشد، حتى بعضى دانشمندان معتقدند كه تنها راه اصلاح جامعه و سعادت بشر، ايجاد محبّت و علاقه شديد بين انسانهاست در حدّى كه باعث شود كسى به ديگرى ستم روا ندارد. از اينرو در ادامه انتشار سلسله احاديث اهل بيت عصمت و طهارت عليه السلام اقدام به تهيه و تنظيم اين احاديث شد كه قدمى هر چند كوچك در راه نشر فرهنگ اسلام ناب محمّدى صلي الله عليه و آلهبرداشته باشد.

قم ـ محمود شريفى
11 ذيقعده 1416 روز ميلاد امام هشتم عليه السلام
و 12 فروردين 1375 روز جمهورى اسلامى

امام صادق عليه السلام فرمود: حضرت عيسى بن مريم به بعضى از ياران خود فرمود: آنچه را كه دوست ندارى نسبت به تو انجام شود تو نيز نسبت به هيچ كس انجام مده!

امام على عليه السلام فرمود: وقتى برادرانتان را ديدار كرديد پس مصافحه كنيد و به همديگر دست بدهيد و با روى خندان با آنان ملاقات كنيد كه وقتى از هم جدا شويد همه گناهان شما آمرزيده است.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: داناترين مردم كسى است كه با مردم بيشتر مدارا كند و خوارترين مردم كسى است كه به مردم اهانت كند.

امام صادق عليه السلام فرمود: پيامبر خدا با هر كسى دست مى داد دستش را نمى كشيد تا طرف مقابل دستش را بكشد و از او جدا نمايد.

اميرالمؤمنين عليه السلاماز رسول خدا صلي الله عليه و آله نقل مى كند كه فرمود: سرآغاز عقل و خردمندى بعد از ايمان به خدا اظهار محبّت به مردم و دوستى با آنان است.

امام على عليه السلام فرمود: خداوند دوست دارد آن مسلمانى را كه آنچه را براى خود مى خواهد براى برادر دينى اش هم بخواهد و آنچه را براى خويشتن نمى خواهد براى او هم نخواهد.

امام صادق عليه السلام فرمود: هر كس براى خدا از برادرش ديدار كند، خداوند عزوجل مى فرمايد، مرا ديدار كرده اى و ثواب تو بر منست و به ثوابى جز بهشت براى تو راضى نمى شوم.

ابى ولاّد حنّاط مى گويد: از امام صادق عليه السلامسؤال كردم درباره آيه: «وبالوالدين احسانا» فرمود: نيكى به پدر و مادر اينست كه با آنها خوشرفتارى كنى و نياز آنها را قـبل از درخـواست آنـها بـرطرف كنى تا مجبور به درخواسـت نشـوند.

امام صادق عليه السلام فرمود: برترين اعمال سه چيز است:
1 ـ خواندن نماز در وقت آن.
2 ـ نيكى با پدر و مادر.
3 ـ جهاد در راه خدا.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هر كس دوست دارد عمرش افزون و روزيش فراوان باشد به پدر و مادرش صله و احسان كند اين كار او اطاعت خداست و همين طور با خويشان خود صله رحم بجا آورد.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: خشنودى خدا با خشنودى پدر و مادر، و خشم او با خشم پدر و مادر است.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: نگاه كردن فرزند به پدر و مادرش از روى محبّت عبادت محسوب مى شود.

امام صادق عليه السلام فرمود: فرزندان خود را احترام كنيد و آنها را خوب تربيت كنيد تا خداوند شما را بيامرزد.

امام صادق عليه السلام فرمود: عدالت را بين فرزندانتان مراعات كنيد، همانطور كه دوست داريد آنها در نيكى و اظهار مهربانى بين شما به عدالت رفتار نمايند.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: كودكان را دوست بداريد و آنان را مودر لطف و مهر و محبت قرار دهيد و هرگاه با آنها وعده داديد وفا كنيد چون آنها شما را روزى دهنده مى دانند.

امام صادق عليه السلام فرمود: پسرت را، هفت سال رها كن بازى كند و در هفت سال بعد او را تربيت كن و در هفت سال سوّم 14 تا 21 هميشه همراهت باشد، پس اگر درستكار و مفيد شد چه خوب والاّ خيرى در او نيست.

راوي: پيامبر اسلام صلي الله عليه و آلههر روز صبح نسبت به فرزند و نوه هايش اظهار لطف و مهربانى مى كرد و دست بر سرشان مى كشيد.

از امام هشتم عليه السلامنقل شده كه فرمود: با فرزندان خود خوشرفتارى نمائيد و به آنها احسان كنيد چون آنها گمان مى كنند، كه شما روزى آنها را مى دهيد.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هنگامى كه پدر به فرزند نگاه كند و او را خوشحال كند مثل اينست كه بنده اى را آزاد كرده است سؤال شد حتى اگر 360 بار نگاه كند؟ فرمود: الله اكبر. «كنايه از اينكه بله، خدا بزرگتر از اينهاست».

امام على عليه السلام فرمود: خويشاوندانت را گرامى بدار، چون آنها بال تو هستند كه توسط آنها پرواز مى كنى و ريشه تو هستند كه به آن بر مى گردى و دست تو هستند كه بواسطه او دفاع مى كنى.

از امام صادق عليه السلامنقل شده كه فرمود: معاشرت و رفت و آمد با خويشاوندان، حساب روز قيامت را بر انسان آسان مى كند.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: در دنيا صله رحم كنيد اگر چه فقط با سلام باشد.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: دو سال راه برو تا به پدر و مادر نيكى كنى و يكسال راه طى كن تا صله رحم انجام دهى.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هر كس پيرمردى را بخاطر پيرى او گرامى بدارد، خداوند او را از سختى و هراس روز قيامت در امان قرار خواهد داد.

روات مى گويد: از پيامبر شنيدم كه مى فرمود: صله رحم موجب ازدياد مال و محبوبيّت در ميان خويشاوندان و تأخير در مرگ مى شود.

امام صادق عليه السلام فرمود: وقتى شخصى را دوست دارى دوست داشتن خود را به او اعلام كن.

امام على عليه السلام فرمود: رفاقت و دوستى يك نوع خويشاوندى اكتسابى است.

امام بـاقر عليه السلام فرمود: مـردى خدمت رسول خدا صلي الله عليه و آله آمد و عرض كـرد: اى رسول خدا، بمن وصيّتى كن پيامبر صلي الله عليه و آله ضمن سفارشهايش فـرمود: بـا دوست خود با روى خوش و اخـلاق خوب برخورد كن.

امام على عليه السلام فرمود: با دوست خود در اظهار محبّت سنگ تمام بگذار، ولى صد در صد به او اعتماد نكن و شيوه احتياط پيشه كن و با او به مواسات رفتار كن اما همه اسرار خود را به او مگو.

امام على عليه السلام فرمود: وقتى كسى پى برد كه دوستش به چيزى نيازمند است، بايد قبل از درخواست نياز او را بر طرف كند. «و او را وادار به سئوال و درخواست ننمايد.»

امير مؤمنان على عليه السلام فرمود: عذر برادر خود را بپذير، و اگر او عذرى نداشت براى خطاى او عذرى بتراش.

امام على عليه السلام فرمود: سعى كن حقوق برادرت را با اتكاء به دوستى و رفاقت پايمال نكنى، زيرا آنكس كه حقّ او بوسيله تو ضايع گشته برادر دينى تو نخواهد بود.

ابوذر مى گويد: از رسول خدا صلي الله عليه و آلهشنيدم كه فرمود: خداوند بعضى از برادران شما را زير دست شما قرار داده هر كس برادر و هم نوعش را زيردست دارد بايد از آنچه خود مى خورد به او بخوراند، و از آنچه مى پوشد به او هم بپوشاند، و هيچ وقت كارى كه خارج از قدرت اوست به او نسپارد و اگر كار دشوارى را به او سپرد او را كمك كند.

امام على عليه السلام فرمود: مسئوليت هر يك از زيردستان خود را مشخّص نما و بعد بازخواست كن، كه اين بهتر است براى اينكه هريك مسئوليّت را به گردن ديگرى نيندازد.

امام على عليه السلام فرمود: خدا را، خدا را درباره همسايگان كه آن سفارش پيامبر صلي الله عليه و آله شماست، پيامبر صلي الله عليه و آلهمرتّب درباره همسايه سفارش مى كرد تا جائيكه ما گمان كرديم كه همسايه از همسايه ارث خواهد برد.

امام صادق عليه السلام فرمود: با همسايه ات خوشرفتارى كن تا مسلمان راستين باشى.

امام صادق عليه السلام فرمود: بر شما باد به خوشرفتارى با همسايه، چون خداوند تبارك و تعالى به آن امر فرموده است.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: براى يتيم همچنان پدرى مهربان باش و بدان همانطور كه كشت مى كنى درو خواهى كرد.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: نگاه خود را به گرفتار و معلولها و جذاميها، طولانى نكنيد چون نگاه طولانى شما، آنها را محزون و رنجيده خاطر مى كند.

از امام باقر عليه السلامنقل شده كه فرمود: هر كس داراى چهار صفت باشد، خداوند براى او خانه اى در بهشت مى سازد. 1 ـ يتيم را پناه دهد 2 ـ به ضعيف رحم كند 3 ـ به پدر و مادر مهر بورزد 4 ـ با غلام و كنيزش مدارا نمايد.