مقدمه

«موعظه»، بهترين همدم دلهاى حق طلب و جان هاى پاك است.
اگر اين سخن پندآميز، از سوى خداوند باشد، دلنشين تر و حيات بخش تر و اثر گذارتر است.
جز آنچه در قرآن كريم، به صورت وحى بر پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله نازل شده است، و جز كتب آسمانى ديگر، مجـموعه اى از سخنان از زبان پروردگار جـهان و از طـريقِ رسولانِ الهى براى ما نقل شده است كه نام «حديث قدسى» بر آن نهـاده اند. كتابهايى نيز به صورت مجموعه احاديث قدسى توسّـط علماى دين تدوين يافته است.
برخى از اينها، گفتگوهايى است كه در معراج ، ميان رسول خدا و خداوند انجام گرفته است، برخى مناجات ها و كلمات خداوند با انبياى ديگرى همچون داود ، موساى كليم، عيساى مسيح و ... است.
احـاديث قدسى نيز ، گرچـه از زبان خداوند ، خطاب به انبيا، يا بشـر و بنى آدم است، ولى در كتـب حـديثى به صورت رواياتى از قول پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و ائمّه معصومين عليهم السلام نقل و بازگو شده است.
در تعريف «حديث قدسى» گفته اند:

«حديث قدسى» ازحيث معنى از سوى خداوند است ، ولى از حيث لفظ، از رسول خدا صلي الله عليه و آله . حديث قدسى آن است كه خداوند متعال ، آن را به پيامبرش از راه الهام يا خواب و رؤيا خبر داده، پيامبر هم با عباراتِ خودش، از آن معانى و مفاهيم خبر داده است، پس قرآن بر حديث قدسى برترى دارد، چون لفظ قرآن نيز از سوى خداوند نازل شده است.»

از همين جا تفاوت حديث قدسى با قرآن نيز روشن مى گردد. قرآن، براى اثبات حقانيّت پيامبر و به عنوان معجزه نازل شده است، ولى حديث قدسى چنين نيست. واسطه نزول قرآن ، جبرئيل است، بر خلاف حديث قدسى .هم لفظ و هم معناى قرآن از خداوند است، ولى در احاديث قدسى چنين ضرورتى نيست. انكار قرآن كفر است ولى انكار حديث قدسى چنين نيست، و ... برخى تفاوتهاى ديگر.
به هر حال ، در احاديث قدسى، از زبان پيامبر خدا، ما شنونده كلام پروردگاريم و شايسته است جام جان را آماده بهره گيرى از اين كوثر معنويّت سازيم و با اشتياق ، گوشِ حكمت نيوش و پند پذير خود را بر احاديث قدسى بگشاييم.
* * *
خرسنديم كه توانسته ايم با كاوشى در كتب حديث و مجموعه هاى روايى ، تعداد چهل قطعه درخشان از «گهرهاى قدسى» را از انبوه احاديث قدسى برگزيده و براى شما شيفتگان اخبار و آثار اهل بيت عليهم السلام و پويندگان راه انبيا و اوصيا فراهم آوريم، به اين اميد كه نشر احاديث ائمه عليهم السلام و آشنايى با آنها به عنوان يك فرهنگ عمومى در جامعه شيعى ما درآيد.
مجموعه اين چهل حديث ها كه به صورت گهرهاى ناب از چهارده معصوم عليهم السلام و نيز از سخنان انبياى الهى تدوين شده است، به زيور ديگرى هم آراسته شد و آن افزودن چهل حديثِ قدسى بر اين مجموعه است.
از آنجا كه كلام الهى بر كلام بشرى برترى دارد، در اين سلسله احاديث هم گهرهاى قدسى را مقدم بر احاديث معصومين مى آوريم، تا «حسن مطلع» بر اين نظام نورانىِ روايات باشد.
از ساحت قدسى خداى قدّوس مى خواهيم كه دل ما را ظرفى مناسب براى درك و دريافت معارف والاى دين قرار دهد و انس ما را با قرآن و حديث ، زمينه ساز عمل به آنها و قرآنى انديشيدن و اهل بيتى زيستن قرار دهد.

قم ـ جواد محدّثى
دى 1378 ش
شب 23 رمضان 1420 ق

خداوند متعال مى فرمايد: بنده من! همه اشياء را به خاطر تو آفريدم و تـو را بـه خـاطر خـودم. دنيا را از روى احسان به تو بخشيدم، ولى آخرت را به خاطر ايمان.

خداوند مى فرمايد: اخلاص، رازى از رازهاى من است كه آن را در دل هريك از بندگانم كه دوست داشته باشم، بـه وديعت مى گذارم.

خداوند متعال به داود عليه السلام وحى فرمود: مـرا در روزهاى خوشى خـود يـاد كـن، تا من هم در روزگار گرفتارى ات، تو را اجابت كنم.

در تورات آمده است: اى فرزندان آدم! مرا به اندازه اى كه به من نياز داريد، اطاعت كنيد، و مرا به اندازه صبرتان برآتش دوزخ، معصيت كنيد، براى دنيا به اندازه اى كه در آن مى مانيد كار كنيد، و ... براى آخرت، به اندازه اى كه در آن مى مانيد، توشه برداريد.

خداوند به داود عليه السلام فرمود: مرا دوست بدار و مرا در نظر مخلوقاتِ من نيز محبوب بگردان. گفت: پروردگارا! باشد. من تو را دوست دارم، ولى چگونه تو را محبوبِ آفريدگانت بسازم؟ فرمود: نزد آنان، نعمتهاى مرا ياد كن. يقينا وقتى نعمت هاى مرا براى آنان ياد كردى، مرا دوست خواهند داشت.

اى داود! به زمينيان برسان كه: من دوست كسى هستم كه مرا دوست بدارد، همنشين كسى هستم كه با من همنشينى كند، همدم و مونس كسى هستم كه با ياد من اُنس داشته باشد، همراه و هم صحبت كسى هستم كه با من مصاحبت كند، كسى را بر مى گزينم كه مرا برگزيند،

خداوند متعال مى فرمايد: جـوانى كه بـه تقـدير من ايمـان داشته باشـد، به كتـاب مـن راضى و بـه رزق مـن قانع باشـد و به خاطر من از شهـوت و دلخواه خود بگذرد، او نزد من همچون بعضى از فرشتگان من است.

از امام صادق عليه السلام روايت است كه فرمود: هر كس به خاطر خدا برادر دينى خود را ديدار كند، خداوند مى فرمايد: مرا زيارت كردى و پاداش تو بر عهده من است و من پاداش كمتر از بهشت را براى تو نمى پسندم.

خداوند متعال مى فرمايد: اهل اطاعت من در مهمانى من اند، اهل شكر و سپاس من در ديدار من اند، اهل ذكر و ياد من در نعمت من اند، و امّا اهل معصيت و نافرمانى من، آنان را هم از رحمت خويش نااميد نمى كنم. اگر توبه كنند، من دوستدار آنانم، اگر بيمار شوند، من طبيب آنانم و با سختيها و مصيبت ها آنان را درمان مى كنم، تا از گناهان و عيبها پاكشان سازم.

خداى متعال به حضرت داود عليه السلام فرمود: اى داود! گنهكاران را بشارت بده و صدّيقان را بيم رسان. گفت: چگونه به گنهكاران بشارت و به صدّيقان هشدار دهم؟ فرمــود: اى داود! به گناهكاران بشارت بده كه من توبه را مى پذيريم و از گناه در مى گذرم، صدّيقان را هم بيم بده كه به كارهاى خودشان مغرور نشوند، چرا كه خداوند هيچ بنده اى را به پاى حساب نمى كشد مگر هلاك شود!

در تورات است: هركس به تقدير و قضاى من ايمان نياورد و بربلاى من صبر نكند و بر نعمتهايم شكر نكند، پس پروردگارى غير از من را برگزيند. هر كس صبح كند، در حالى كه بر دنيا غمگين شود، بر من خشمگين شده است، هر كس در مقابل ثروتمندى به خاطر ثروتش تواضع كند، دو سوم دينش بر باد رفته است.

در تورات آمده است: به صاحب مالِ بسيار بگو كه به ثروت فراوانش و توانگرى اش مغرور نشود. اگر مغرور است، پس صبح و شام ، به مخلوقات طعام بدهد! به صاحب دانش بگو كه به علم فراوان خود مغرور نشود. اگر مغرور است، پس بداند كه چه زمانى مى ميرد؟! و به صاحب بازوى نيرومند بگو كه به قدرت خود مغرور نشود. اگر مغرور قدرت خويش است، پس مرگ را از خود دور سازد!

خداوند فرموده است: بنده ، با هيچ چيز مثل اداى آنچه بر او واجب كرده ام به من نزديك نمى شود، بنده من پيوسته با انجام نوافل به جايى مى رسد كه او را دوست مى دارم. وهرگاه او را دوست داشتم، براى اوگوش و چشم و دست و پشتيبان خواهم بود. اگر مرا بخواند، اجابتش مى كنم و اگر از من بخواهد ، عطايش مى كنم.

امام صادق عليه السلام فرمود: خداوند به پيامبرى از پيامبران وحى فرمود: به مؤمنان بگو: لباس دشمنانم را نپوشند، و غذاى دشمنانم را نخورند، و راه و روشِ دشمنانم را نپويند، كه (اگر چنين كنند) دشمن من مى شوند، همانطور كه آنان دشمنان من اند.

خداى متعال مى فرمايد: اى فرزند آدم! من سه نيكى درباره تو كرده ام: 1 ـ چيزهايى از تو را پوشاندم كه اگر خانواده ات مى دانستند تو را به خاك نمى سپردند. 2 ـ وسعت رزق و روزى به تو دادم، آنگاه از تو قرض خواستم ، ولى تو نيكى و خيرى پيش نفرستادى. 3 ـ هنگام مرگ، مهلتى دادم تا در يك سوم دارايى خود وصيّت كنى، ولى تو خير و نيكى پيش نفرستادى.

از امام صادق عليه السلام روايت است كه:خداوند متعال فرمود: من بهترين شريك هستم، هركس در عمل و عبادتى، ديگرى را شريك من قرار دهد، آن عمل را نمى پذيرم، مگر عملى كه خالص براى من باشد.

از امام صادق عليه السلام روايت شده كه خداوند فرمود: مردم، عيال و نانخور من هستند . محبوب ترين افراد نزد من، كسانى اند كه به مردم مهربان تر و در رفع نيازهايشان كوشاتر باشند.

خداوند مى فرمايد: اى فرزند آدم! هرروز، روزى تو مى رسد، ولى بازهم غمگين مى شوى، ولى از عمر تو كاسته مى شود، اما اندوهگين نمى گردى. چيزى مى طلبى كه تو را به طغيان مى كشد، در حالى كه به اندازه كفايت دارى.

در حديث «سلسلة الذهب» از امام رضا عليه السلام روايت شده، از پدرانش ، از پيامبر خدا صلي الله عليه و آله از جبرئيل ، كه شنيدم خداوند مى فرمود: «لا اله الاّ اللّه » (و توحيد)، دژ و حصار من است، هركس وارد اين قلعه شود، از عذاب من ايمن شود.

امام صادق عليه السلام فرمود: از جمله آنچه خداوند به موسى عليه السلام وحى فرمود و در تورات بر او نازل كرد، چنين بود: همانا منم خداوند ، هيچ معبودى جز من نيست. مردم را آفريدم و خير و نيكى را هم آفريدم و آن را بر دستان كسى جارى ساختم كه دوست مى دارم، خوشا به حال آنكه خير را بر دستان او جارى ساختم. منم خداوند، معبودى جز من نيست. مردم را آفريدم و شرّ را آفريدم و آن را بردستانِ هر كه بخواهم جارى مى كنم. پس واى بر آنكه بدى را بر دستان او جارى سازم.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: خداى متعال فرموده است: كسى كه سخن مرا طبق رأى ونظر خودش تفسير كند (تفسير به رأى) به من ايمان نياورده است، و كسى كه مرا به آفريده هايم تشبيه كند، مرا نشناخته است. وكسى كه در دين من قياس را به كارگيرد، بر دين و آيين من نيست.

امام باقر عليه السلام از خداى متعال روايت فرموده است: در اسلام، هر جمعيت و مردمى را كه تن به ولايت و رهبرى هر پيشواى ستمگرى بدهند كه از سوى خداوند نيست، حتما عذاب خواهم كرد، هرچند آن مردم در كارهاى خودشان نيكوكار و اهل تقوا باشند. و حتما عفو و گذشت خواهم كرد از هر گروهى در اسلام ، كه ولايت و رهبرى هر پيشواى دادگرى را كه از سوى خداست، بپذيرند و گردن نهند ، هرچند آن مردم در (كارهاى) خودشان ستمگر و بدكار باشند.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: خداوند متعال مى فرمايد: اى فرزند آدم! با من انصاف نمى كنى! من با نعمت ها نسبت به تو دوستى و محبّت مى كنم، ولى تو با گناهان با من دشمنى مى كنى. خير من بر تو نازل مى شود، ولى از تو بدى به طرف من بالا مى آيد، و پيوسته فرشته اى بزرگوار، هر روز و شب، گزارش كارى زشت را از تو براى من مى آورد.

امام باقر عليه السلام فرمود: موسى عليه السلام از پروردگارش سؤال كرد: خدايا! تو نزديكى، تا با تو نجوا كنم، يا دورى كه صدايت بزنم؟ خداوند به او چنين وحى كرد: اى موسى! من همنشين كسى هستم كه مرا ياد كند. موسى گفت: چه كسى در پوشش و پرده توست، آن روز كه جز پوشش تو، پوششى نيست؟ خداوند فرمود: آنان كه مرا ياد مى كنند، من هم آنان را ياد مى كنم، در راه من با يكديگر دوستى مى كنند، من هم آنان را دوست مى دارم. اينان كسانى اند كه هرگاه بخواهم بر اهل زمين ، بدى و عذابى برسانم، آنان را ياد مى كنم و به خاطر آنان ، عذاب را از زمينيان دور مى سازم.

امام صادق عليه السلام فرمود: خداى متعال به حضرت موسى عليه السلاموحى فرمود: اى موسى! به خاطر ثروت زياد، خوشحال مشو و در هيـچ حــالى يـاد مــرا وامــگـذار، همانا ثروت زياد ، گناهان را از ياد انسان مى برد و ترك ياد خدا سنگدلى و قساوت قلب مى آورد.

خداوند متعال فرمود: اى موسى! آنچه كه به خاطر من و خالصانه انجام شود، اندكِ آن هم بسيار است. و آنچه به خاطر غير من انجام گيرد، بسيارِ آن هم اندك و ناچيز است.

خداوند به عيسى بن مريم عليه السلام وحى فرمود: اى عيسى! از چشمانت اشكها را و از قلبت خشوع را به من ببخش، دو چشمت را با سرمه اندوه، سرمه بكش ، آنگاه كه اهل باطل مى خندند. بر گور مردگان بايست و با صداى بلند، آنان را صدا بزن، باشد كه از آنان پند خويش را بگيرى و بگو: يقينا من نيز از پيوستگان به شما خواهم بود.

خداوند متعال فرمود: هرگاه بخواهم خير دنيا و آخرت را براى يك مسلمان فراهم كنم، براى او قلبى خاشع، زبانى ذاكر، جسمى شكيبا بر بلا و همسرى با ايمان قرار مى دهم كه هرگاه به آن همسر بنگرد، همسرش او را شادمان سازد و در غياب شوهر، نگهدار ناموس و مال او باشد.

خداوند متعال به حضرت موسى عليه السلام فرمود: اى موسى! تكبّر و فخر را واگذار، و به ياد آور كه ساكن گور خواهى شد. اين ياد آورى، تو را از شهوات باز بدارد.

خداوند به حضرت موسى چنين وحى كرد: فقير كسى است كه كفيل و كارسازى مثل من ندارد و بيـمار كسى است كه طبيبى ماننـد مـن نـدارد و غريب كسى است كه همدمى مثل من ندارد.

خداوند متعال فرمود: اى فرزند آدم! براى راهى طولانى توشه بسيار برگير و بار خود را سبك كن، چرا كه راه، باريك است. و كار و عمل را خالص ساز، چرا كه ارزياب، بيناست. و خواب خود را براى قبر نگهدار و افتخار خويش را براى ميزان و لذّت هاى خود را براى بهشت. و براى من باش، تا براى تو باشم.

در حديث معراج است ، خداوند به پيامبراسلام صلي الله عليه و آلهفرمود: اى احمد! آيا مى دانى كه بنده، كىْ بنده عبادتگر خواهد بود؟ گفت: نه ، اى پروردگار. فرمود: هر گاه هفت خصلت در او فراهم آيد: 1 ـ تقوايى كه او را از حرام هاى الهى باز بدارد. 2 ـ سكوتى كه او را از گفتار بيهوده نگه دارد. 3 ـ ترسى كه هر روز بر گريه او بيفزايد. 4 ـ شرمى كه درخلوت هم از من حياكند (وگناه نكند). 5 ـ خوردن، به اندازه اى كه چاره اى از آن نيست. 6 ـ دنيا را دشمن بدارد، چون من آن را دشمن مى دارم. 7 ـ نيكان را دوست بدارد، چون من دوستدار آنانم.

در كتاب آسمانى موسى عليه السلام سخن خداوند چنين بود: تعجب مى كنم از كسى كه يقين به مرگ دارد، چگونه در دنيا ( و بخاطر دنيا) شادمانى مى كند؟! در شگفتم از كسى كه به آتش دوزخ يقين دارد، چگونه مى خندد؟! و در تعجبم از كسى كه به حساب ، يقين دارد، چگونه گناهان را مرتكب مى شود؟!

در مناجات خدا با موسى عليه السلام از جمله چنين بود: دروغ مى گويد كسى كه مى پندارد مرا دوست مى دارد، اما چون تاريكى شب او را فرا مى گيرد به خواب مى رود ( و از مناجات با من غافل مى شود). مگر نه اينكه هر عاشق و دوستدارى ، خلوت با محبوب خود را دوست مى دارد؟!

خداوند متعالى به حضرت موسى عليه السلام وحى كرد: به يقين ، بندگانم با چيزى به من تقرّب نيافتند كه در نظرم محبوب تر از سه خصلت باشد. گفت: پروردگارا! آن سه خصلت چيست؟ فرمـود: اى موسى! زهد و پارسايى در دنيا، پرهيز از نافرمانى هاى من و گريستن از خوف و خشيت من.

امام صادق عليه السلام فرمود: خداوند متعال به آدم وحى كرد: من همه نيكى ها را درچهار سخن براى توجمع مى كنم. پرسيد: خدايا آن چهار كلمه چيست؟ فرمود: يكى براى من است ، يكى براى توست، يكى ميان من و توست، يكى هم ميان تو و مردم است. آدم گفت: پروردگارا! آنها را بيان كن تا بدانم. فرمود: امّا آنچه براى من است، آن است كه مرا عبادت كنى و در پرستش براى من چيزى را شريك قرار ندهى. امّا آنچه براى توست، اين است كه من پاداش عمل تو را، وقتى كه بيشترين نياز را به آن دارى، خواهم داد. امّا آنچه كه ميان من و توست ، اين است كه: دعا از تو، اجابت از من. امّا آنچه كه ميان تو و مردم است، اين است كه آنچه را براى خود مى پسندى براى مردم هم بپسندى.

امام باقر عليه السلام فرمود كه در تورات چنين نوشته است: نسبت به كسى كه به تو نيكى مى كند سپاسگزارى كن و بر كسى كه سپاسگزار تو باشد، نيكى و احسان كن، همانا اگر نعمتها سپاسگزارى شود، زايل نمى گردد و اگر ناسپاسى شود، پايدار نمى ماند. سپاس و شكر ، موجب افزايش نعمتها و ايمنى از دگرگونى است.

اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: خداوند متعال به حضرت داود عليه السلاموحى فرمود: اى داود! تو مى خواهى، من هم مى خواهم ، ولى جز آنچه من مى خواهم نمى شود. پس اگر تسليم آنچه من مى خواهم بشوى، آنچه را هم تو مى خواهى عطايت مى كنم. امّا اگر تسليم آنچه من مى خواهم نشوى، در آنچه خودت مى خواهى تو را به رنج مى افكنم و جز آنچه هم كه من بخواهم نخواهد شد.

در حديث معراج است كه خداى متعال به پيامبر اكرم صلي الله عليه و آلهفرمود: اى محمّد! اگر بنده اى آن قدر مرا عبادت كند كه بندهايش از هم بگسلد و همچون مشك خشكيده و خالى شود، سپس به ديدار من آيد، در حالى كه ولايت شما خاندان را منكر باشد، هرگز او را ساكن بهشت خود نمى سازم وزير سايه عرشم او را پناه نمى دهم.

پيـامبر اكرم صلي الله عليه و آله در حديث معراج، از قول خداوند چنين فرمـوده است: به وسيله «قائم» از شما خاندان زمين را آباد مى كنم، با تسبيح و تقديس و تحليل و تكبير و تمجيد من. و به وسيله او زمين را از دشمنانم پاكسازى مى كنم و اولياى خودم را وارث زمين مى سازم ، و به وسيله او كلام و سخن كافران را پست و پايين و كلام و آيين خودم را برتر و بالاتر قرار مى دهم.