خدا يكى است اما نه به معناى عددى آن

امام على عليه السلام : [خدا] يكى است اما نه به شماره (مفهوم عددى)، پاينده است امّا نه به مفهوم زمانى آن [كه غايت و نهايتى داشته باشد]، ايستاست اما نه به وسيله ستونها و تكيه گاهها.

امام على عليه السلام : او يكى است، اما نه آن يكى كه از مقوله عدد است.

صفحه اختصاصي حديث و آيات التوحيد: إنَّ أعرابِيّا قامَ يَومَ الجَمَلِ إلى أميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام فقالَ : يا أميرَ المُؤمِنينَ ، أ تَقولُ : إنَّ اللّه َ واحِدٌ ؟ قالَ : فحَمَلَ النّاسُ عَلَيهِ قالوا : يا أعرابِيُّ ، أ ما تَرى ما فيهِ أميرُ المُؤمِنينَ مِن تَقَسُّمِ القَلبِ ؟ ! فقالَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام : دَعوهُ ؛ فإنَّ الّذي يُريدُهُ الأعرابِيُّ هُوَ الّذي نُريدُهُ مِنَ القَومِ
ثُمّ قالَ : يا أعرابِيُّ ، إنَّ القَولَ في أنَّ اللّه َ واحِدٌ عَلى أربَعَةِ أقسامٍ ؛ فوَجهانِ مِنها لا يَجوزانِ عَلَى اللّه ِ عَزَّ و جلَّ ، و وجهانِ يَثبُتانِ فيهِ :
فأمَّا اللَّذانِ لا يَجوزانِ عَلَيهِ فقَولُ القائلِ : واحِدٌ ، يَقصُدُ بِه بابَ الأعدادِ ، فهذا ما لا يَجوزُ ؛ لِأنَّ ما لا ثانِيَ لَهُ لا يَدخُلُ في بابِ الأعدادِ ، أ ما تَرى أنَّهُ كَفَرَ مَن قالَ : ثالِثُ ثَلاثَةٍ . و قولُ القائلِ : هُوَ واحِدٌ مِنَ النّاسِ يُريدُ بِهِ النَّوعَ مِنَ الجِنسِ ، فهذا ما لا يَجوزُ عَلَيهِ ؛ لأنَّهُ تَشبيهٌ ، و جَلَّ رَبُّنا عَن ذلكَ و تَعالى
و أمّا الوَجهانِ اللّذانِ يَثبُتانِ فيهِ : فقَولُ القائلِ : هُوَ واحِدٌ لَيسَ لَهُ في الأشياءِ شَبَهٌ ، كَذلِكَ رَبُّنا ، و قولُ القائلِ : إنَّهُ عَزَّ و جلَّ أحَدِيُّ المَعنى ، يَعني بِهِ أنَّهُ لا يَنقَسِمُ في وُجودٍ و لا عَقلٍ و لا وَهمٍ ، كَذلكَ رَبُّنا عَزَّ و جلَّ .
حديث

التوحيد : در بحبوحه جنگ جمل، باديه نشينى به امير المؤمنين عليه السلام عرض كرد: اى امير مؤمنان! آيا خدا يكى است؟ مردم بر او تاختند و گفتند: اى اعرابى! مگر نمى بينى كه امير المؤمنين عليه السلام در چه وضعى قرار دارد؟! امير المؤمنين عليه السلام فرمود: رهايش كنيد. آنچه اين باديه نشين مى خواهد، همان چيزى است كه ما از اين مردم (لشكر جمل) مى خواهيم! سپس فرمود: اى اعرابى! سخن در اين كه خدا يكى است، چهار صورت دارد: دو صورت آن درباره خداوند عزّ و جلّ روا نيست و دو صورت آن درباره او صادق است؛ آن دو وجهى كه روا نيست در حق خدا گفته شود، اين است كه كسى بگويد: خدا يكى است و مقصودش يكِ عددى باشد. اين درباره خدا جايز نيست؛ چون آن يك كه دو ندارد، در باب اعداد داخل نمى شود. مگر نمى بينى كسى كه گفت: «او سومينِ سه [اقنوم ]است»، به سبب اين عقيده خود به كفر در افتاد. وجه دوم كه در حق خدا روا نيست اين است كه كسى بگويد او يكى از مردم است و منظورش نوعى از جنس باشد؛ اين تصوّر نيز درباره خدا نارواست؛ زيرا اين تشبيه است و پروردگار ما برتر و والاتر از آن است كه مانندى داشته باشد
اما آن دو وجهى كه درباره خداوند صادق است، يكى اين است كه كسى بگويد: او يكى است؛ يعنى در ميان چيزها شبيه و مانندى ندارد. پروردگار ما البته چنين است. ديگرى آن كه كسى بگويد: خداوند عزّ و جلّ مفهومى يگانه (بسيط) دارد؛ يعنى، نه در عالمِ خارج، قابل انقسام است، نه در عقل و نه در وهم. پروردگار عزّ و جلّ ما، چنين نيز هست.

امام باقر عليه السلام : اَحَد، يعنى يگانه و منحصر به فرد. و احد و واحد به يك معناست و آن يعنى موجود منحصر به فردى كه مانند ندارد. و توحيد، اقرار به يكى بودن است كه آن هم به معناى انفراد است. و واحد آن جدا از همه اى است كه نه برخاسته از چيزى است و نه با چيزى متّحد و يكى مى شود. از اين جاست كه گفته اند: عدد از يك ساخته مى شود، اما خودِ يك، عدد نيست؛ چون [نام ]عدد بر يك واقع نمى شود، بلكه بر دو تعلق مى گيرد. پس، معناى اين كلام خداوند در قرآن كه فرمود «اللّه احد»، يعنى معبودى كه خلق از ادراك او و پى بردن به چگونگيش متحيّر و درمانده اند، در الهيّت و معبوديّتش يگانه و منحصر به فرد است و برتر و بالاتر از آن است كه صفات آفريدگانش را داشته باشد.

امام رضا عليه السلام : يكى است، اما نه به معناى عددى آن.