شناخت و حواسّ پنجگانه

امام حسين عليه السلام : تحصيل دانش، سبب بارورى شناخت است.

امام على عليه السلام : تفكّر مانند ديدن با چشم نيست؛ زيرا چشمها گاه به صاحب خود دروغ مى گويند، اما عقل به كسى كه از آن راهنمايى خواهد خيانت نمى كند.

امام على عليه السلام ـ در باب يگانگى خدا ـ فرمود : وهمها به او نمى رسند، تا اندازه گيريش كنند و انديشه هاى باريك بين او را در وهم نياورند تا تصوّرش نمايند و حواسّ به او نرسند، تا حسّش كنند و دست ها او را لمس نمى كنند، تا با او تماس پيدا نمايند .

امام صادق عليه السلام ـ در مناظره با طبيب هندى ـ فرمود : چون تو ندانسته سخن مى گويى و خيال مى كنى كه اشياء جز به وسيله حواس درك نمى شوند، من به تو مى گويم كه حواس جز از طريق قلب (عقل و روح) به اشياء پى نمى برند و آنها را نمى شناسند. اين قلب است كه راهنماى حواسّ است و اشياء را به آن مى شناساند؛ همان اشيايى كه تو ادعا مى كنى قلب آنها را جز به وسيله حواسّ نمى شناسد.

الأمالى للصدوق : در مناظره امام صادق عليه السلام و ابو شاكر ديصانى آمده است: ابو شاكر گفت: مى دانيد كه ما فقط آن چيزى را مى پذيريم كه با چشمان خود ببينيم، يا با گوشهايمان بشنويم، يا با دستهايمان لمس كنيم، يا با بينى خود ببوييم، يا با دهانمان بچشيم، يا در دلهايمان تصوّر روشنى از آن داشته باشيم، يا نقل و گزارشهاى مسلّم و يقينى آن را به دست دهد. حضرت فرمود: حواس پنجگانه را ذكر كردى. اين حواس بدون راهنما (عقل) هيچ سودى نمى بخشند، همچنان كه تاريكى را بدون چراغ روشن نمى توانيم بپيمائيم.